Τα Συμπεριφορικά Οικονομικά είναι ένας κλάδος που απολαύει ιδιαίτερης προσοχής και διερεύνησης, γιατί αποδεικνύει ότι οι αποφάσεις μας μπορούν να προβλεφθούν και να αλλάξουν, ανάλογα με τις πληροφορίες που έχουμε. Γιατί, λοιπόν, να μην ωθήσουμε τα άτομα να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις;
Άλλωστε, είναι γνωστό ότι τα άτομα προβαίνουν σε καταστρεπτικές συμπεριφορές, είτε για τον εαυτό τους (κάπνισμα, παχυσαρκία και χρήση ναρκωτικών) είτε για την κοινωνία (επιβάρυνση του περιβάλλοντος, εγκληματικότητα και οδική ασφάλεια).
Ταξινόμηση του Nudge για ατομικές και συλλογικές αποφάσεις
Πως, όμως, ταξινομείται ένα nudge, ανάλογα με το στόχο του; Tα nudge χωρίζονται σε δύο είδη: Τα θετικά κοινωνικά nudges και τα θετικά ατομικά nudges.
Τα πρώτα χαρακτηρίζονται ως μη καταναγκαστικά συμπεριφορικά μέτρα που ενθαρρύνουν τα άτομα να παίρνουν αποφάσεις για το κοινωνικό ευ ζην.
Τα δεύτερα αφορούν στον τρόπο παρουσίασης των επιλογών που φιλοδοξεί να απομακρύνει το άτομο από μη λογικές αποφάσεις, με στόχο την ευζωία του.
Η Γέννηση ενός Nudge
Στο βιβλίο τους (Νudge), οι πρωτεργάτες του είδους R. Τhaler και C. Sunstein αναφέρουν ότι υπάρχουν πέντε βήματα για να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό nudge:
1. Κατανόηση του τρόπου παρουσίασης
Οι δημιουργοί των nudge οφείλουν να γνωρίζουν ότι τα άτομα συνήθως έχουν μία προκαθορισμένη επιλογή στο μυαλό τους. Δουλειά τους είναι, λοιπόν, να αναζητήσουν πληροφορίες που θα κάνουν το άτομο να αλλάξει αυτήν την επιλογή.
2. Δοκιμή και πλάνη
Ως άνθρωποι, είμαστε σχεδιασμένοι να μαθαίνουμε μέσα από τα σφάλματα που κάνουμε. Αυτή η συντελεστική μάθηση είναι καλό να ενσωματωθεί σε ένα πιθανό nudge, έτσι ώστε τα άτομα να έχουν άμεση επίγνωση των πιθανών σφαλμάτων τους.
3. Καθοδήγηση
Μετά τη δοκιμή και πλάνη, είναι σημαντικό να γίνονται υποδείξεις με έναν αποτελεσματικό τρόπο ώστε τα άτομα να μαθαίνουν τις απόρροιες των πράξεών τους και να οδηγούνται στις σωστές αποφάσεις.
4. Χάραξη νοητικών χαρτών
Οι δημουργοί πιθανών nudges αρμόζει να κατανοήσουν τον τρόπο που τα άτομα σκέφτονται και τις πιθανές πορείες πράξεων που προκύπτουν (νοητικός χάρτης). Ανάλογα με το εκάστοτε nudge, θα ήταν καλό να γίνεται έρευνα για τον τρόπο σκέψης των ατόμων, με σκοπό την αλλαγή αυτού προς τη σωστή κατεύθυνση.
5. Κοινωνική μίμηση
Οι δημιουργοί nudge θα ήταν φρόνιμο να λάβουν υπόψιν την τάση μας να ακολουθούμε τα άτομα που είναι παρόμοια με εμάς. Άρα, θα ήταν καλό να δίνονται δυνατότητες κοινωνικού φιλτραρίσματος ώστε το άτομο να μπορεί να μαθαίνει από τα άλλα άτομα.
Συμπεράσματα
Με βάση τα προαναφερθέντα, τα nudges φαίνονται να είναι μία πολλά υποσχόμενη λύση για ατομικά και δημόσια προβλήματα. Ο σχεδιασμός τους, όμως, πρέπει να είναι ακριβής και στοχευμένος.
Έχετε υπόψιν ατομικές ή δημόσιες τακτικές που να ταιριάζουν σε αυτά τα κριτήρια; Μοιραστείτε την άποψη σας ελεύθερα!
Χρήστος Πανούσης
Ερευνητής και συγγραφέας για το Nudge Unit Greece
~Explaining Behavioral Economics Simply~
Πηγές
Grüne-Yanoff, T., & Hertwig, R. (2016). Nudge Versus Boost: How Coherent are Policy and Theory? Minds and Machines, 26(1–2), 149–183. doi.org/10.1007/s11023-015-9367-9
Hagman, W., Andersson, D., Västfjäll, D., & Tinghög, G. (2015). Public Views on Policies Involving Nudges. Review of Philosophy and Psychology, 4, 439–453. doi.org/10.1007/s13164-015-0263-2
John, P., Smith, G., & Stoker, G. (2009). Nudge nudge, think think: Two strategies for changing civic behaviour. Political Quarterly, 80(3), 361–370. doi.org/10.1111/j.1467-923X.2009.02001.x
Richard Η. Thaler and Cass R. Sustein (2008), ‘Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth and Happiness’. www.amazon.com/Nudge-Improving-Decisions-Health-Happiness/dp/014311526X