Ο Clive κάθισε ήσυχα στο σκαμπώ. Άνοιξε το βαρύ ξύλινο καπάκι και τα ασπρόμαυρα πλήκτρα του πιάνου απλώθηκαν μπροστά του. Καθώς τα κοιτούσε και τα άγγιζε απαλά με τα δάχτυλα ξύπνησαν έντονα μέσα του πολύ παλιές αναμνήσεις. Τότε που βλαστημούσε να πειθαρχήσει τα χέρια του για να τα κάνει να παίξουν με σειρά. Σήκωσε την κουρασμένη του ματιά και κοίταξε την παρτιτούρα. Για μια στιγμή, έτσι απότομα, ο Clive έπλασε στο μυαλό του την εικόνα του Édouard Claparède, πάνω από 100 χρόνια πριν, ντυμένο κι αυτόν με την ρόμπα και τις ριγέ του κάλτσες, με το μυτερό μουσάκι του απεριποίητο, να κάθεται σε ένα πιάνο σαν αυτό και να παίζει το ίδιο κομμάτι. Η φαντασία του Clive ζωήρεψε…
Ο Édouard Claparède έστυβε ασταμάτητα το μυαλό του να βρει τρόπο. Κάθε μέρα, αλλά δεν τα κατάφερνε. Δυο σκόρπια μισάωρα στο πιάνο μέσα στο σαββατοκύριακο χαλάρωναν τη σκέψη του. Γιατί ήξερε πως την Δευτέρα το πρωί στην κλινική θα αντιμετώπιζε την ίδια αβάσταχτη επανάληψη.
Ο Édouard Claparède, διαπρεπής γιατρός στο νευρολογική κλινική του Πανεπιστημίου της Γενεύης, παρακολουθούσε σε καθημερινή βάση ασθενείς με ζημιά στο εγκεφαλικό κέντρο που δημιουργεί και αποθηκεύει τις φρέσκες αναμνήσεις. Οι οικογένειες των ασθενών, άλλωστε, δε κατάφερναν να ζήσουν με την πάθηση δίπλα τους.
Πώς να διατηρήσεις την υπομονή σου όταν κάθε μέρα πασχίζεις να αποτυπώσεις κάτι που είναι καταδικασμένο να ξεχαστεί;
Δεν ήταν εύκολο για την κοινωνία να δεχτεί κάποιον που έχει πλήρη επίγνωση του ποιος είναι, μπορεί να γράφει και να διαβάζει αλλά δεν θυμάται τι έφαγε το πρωί. Η κλινική ήταν γεμάτη. Ο Édouard Claparède, όμως, ήταν άνθρωπος της τάξης αλλά και ασυναγώνιστα επίμονος. Κάθε πρωί περνούσε από τα δωμάτια, συστηνόταν σαν να ήταν η πρώτη φορά, έσφιγγε το χέρι των ασθενών του και τους ρωτούσε πως νιώθουν. Κάποιοι σε λίγες ώρες, άλλοι σε μερικά λεπτά κι άλλοι πριν καν τελειώσουν στην κουβέντα τους με τον γιατρό είχαν ξεχάσει ποιος είναι αυτός που τους μίλησε. Μα εκείνος υπόσχονταν πως και την επόμενη μέρα θα ήταν εκεί για να μάθει τα νέα τους. Ο Édouard Claparède τους χαμογελούσε γλυκά, εκείνοι αμήχανα ή τυπικά και η επίσκεψη τελείωνε.
Μια μέρα, όμως, έτσι ξαφνικά σαν την φευγαλέα σκέψη του Clive, ο Édouard Claparède σκέφτηκε ένα τρόπο να σκαλίσει τη μνήμη των ασθενών του. Ντύθηκε τη λευκή του ρόμπα, έστρωσε τα γυαλιά στη μύτη του, γλύκανε με αυτοπεποίθηση τη ματιά του και συστήθηκε.
«Καλημέρα σας. Μιλήσαμε και χθες. Με θυμάστε;». «Όχι, λυπάμαι, δε σας γνωρίζω» απάντησε η ασθενής στο πρώτο δωμάτιο. «Είμαι ο δόκτωρ Claparède, νευρολόγος της κλινικής» είπε ο γιατρός και έτεινε το χέρι του, κρύβοντας κομψά την πινέζα που έχε κολλήσει στην παλάμη του. «Καλημέρα γιατρ..». Πριν προλάβει να τελειώσει τη φράση της η ασθενής έτριβε το χέρι που είχε δώσει στο νευρολόγο, κοιτώντας τον περίεργα. Σαν να είχε νιώσει πως κάτι την είχε τσιμπήσει. «Αύριο θα περάσω να σας ξαναδώ και θα σας ρωτήσω το όνομά μου» είπε χαμογελαστά ο γιατρός και έφυγε.
Την επόμενη μέρα, κρύβοντας την αγωνία του, ο γιατρός καλημέρισε ξανά την ασθενή κι εκείνη του ανταπέδωσε ευγενικά χωρίς να τον θυμάται. Ο Édouard Claparède συστήθηκε από την αρχή και έτεινε την άδεια του παλάμη. Η ασθενής δεν έκανε καμία κίνηση παρά έμεινε να κοιτάει απορημένη.
Το παχύ μουστάκι του γιατρού απλώθηκε και τα μάγουλά του ρόδισαν. «Μα γιατί δεν σφίγγετε το χέρι μου;». «Ξέρετε καμιά φορά οι άνθρωποι κρύβουν πράγματα στις παλάμες τους» απάντησε αυτόματα η ασθενής. «Σας έχω κάνει ποτέ να αισθανθείτε άβολα κρύβοντας κάτι στην παλάμη μου;» ρώτησε με επιτηδευμένη απορία ο γιατρός. «Εεμ, όχι. Ζητώ συγγνώμη γιατρέ, δεν ήθελα να σας προσβάλλω».
Ο Clive καθόταν ήσυχα στο σκαμπώ. Περιεργάστηκε τον χώρο με απορία. Το βαρύ ξύλινο καπάκι του πιάνου ήταν ανοιχτό και τα πλήκτρα απλωμένα μπροστά του. Μα πώς είναι δυνατόν οι στιγμές μέσα στο κεφάλι του να είναι κι αυτές ασπρόμαυρες?
(Βασισμένο σε) Πηγές
- Claparede E. Recognition and ‘me’ness. In: Rapaport D, editor. Organization and pathology of thought. New York: Columbia University Press; 1951. (Reprinted from Archives de Psychologies 1911;11:79–90)
- Eugene Lerner «Edouard Claparède: 1873-1940» The American Journal of Psychology 1941, 54 (2): 296-299.
- The Mind: Teaching Modules – Clive Wearing, Part 2: Living Without Memory», BBC series.