Ο κλάδος των Συμπεριφορικών Οικονομικών έχει ελκύσει πλέον μείζονα προσοχή για την ικανότητα του να παράγει σωστές κατευθύνσεις για τις αποφάσεις που παίρνουμε. Δεν αποτελεί μόνο πόλο έλξης επιστημονικών ερευνών, αλλά εφαρμόζεται και στη δημόσια πολιτική.
Ισχύει, άλλωστε, ότι οι πρωτοπόροι των Συμπεριφορικών Οικονομικών βρίσκονται σε υψηλά κλιμάκια στις κυβερνήσεις μεγάλων δυνάμεων (o Sunstein είναι σύμβουλος του Barack Obama και ο Thaler είναι μέλος της επιστημονικής ομάδας του David Cameron).
Ακολουθούν παραδείγματα από nudges που έχουν χρησιμοποιηθεί στη δημόσια πολιτική:
Δωρεά οργάνων
Μία εφαρμόσιμη στρατηγική είναι η προκαθορισμένη δωρεά, που υπάρχει ήδη στη Γαλλία. Το άτομο δηλαδή είναι αυτόματα πιθανός δότης οργάνων και πρέπει να ακολουθήσει ένα πρωτόκολλο διαδικασιών για να βγει από τη λίστα. Με την εφαρμογή της στρατηγικής αυτής, οι δωρητές μπορούν να αυξηθούν μέχρι και 60%.
Τα άτομα συνήθως δεν ακυρώνουν την αυτόματη δωρεά επειδή χρειάζονται αρκετές διαδικασίες και θεωρείται κοινωνικά απρεπές να μην προσφέρουν στους συνανθρώπους τους. Παρόλη την φαινόμενη υποχρεωτική φύση της στρατηγικής αυτής, πάντα ερωτάται η οικογένεια του δότη για τη δωρεά των οργάνων του.
Δημόσια Υγιεινή
Για τον τομέα της δημόσιας υγιεινής, πολύ απλές αλλά αποτελεσματικές λύσεις μπορούν να υιοθετηθούν. `Σε ανδρικές τουαλέτες, ήταν επαρκές να τοποθετηθεί ένα αυτοκόλλητο-μύγα στο κέντρο του ουρητηρίου, έτσι ώστε να το στοχεύουν τα άτομα. Παρά την αστεία φύση της τακτικής, οι ανεπιθύμητοι «ψεκασμοί» στον τοίχο ή το πάτωμα μειώθηκαν κατά 80%.
Σε παρόμοιο πλαίσιο, αρκετά πειράματα έχουν δείξει ότι μία έντονη οσμή καθαριότητας σε ένα δωμάτιο ενθαρρύνει τους θαμώνες να σέβονται το χώρο και να μην προκαλούν ρύπους. Σε μία έρευνα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να φάνε μπισκότα σε ένα χώρο με ή χωρίς έντονο άρωμα απορρυπαντικού, με αποτέλεσμα τα άτομα στο δωμάτιο που είχε οσμή καθαριότητας να καθαρίσουν σε μεγαλυτερο ποσοστό το τραπέζι πριν φύγουν. Αυτή η τακτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε αρκετούς δημόσιους χώρους για την αύξηση της καθαριότητας.
Οδική ασφάλεια
Στον τομέα της οδικής ασφάλειας, ένα πολύ σοβαρό θέμα σε κάθε χώρα, έχουν γίνει αρκετές εφαρμογές συμεριφορικών οικονομικών. Μία και πιο σημαντική εξ’αυτών είναι η χρήση πλασματικών εμποδίων. Σε έναν πολυσύχναστο δρόμο στα περίχωρα της Φιλαδέλφεια, οι τοπικές αρχές σχεδίασαν ψεύτικα σαμαράκια στο έδαφος που έμοιαζαν αληθινά από την οπτική γωνία των οδηγών.
Η τακτική αυτή απεδείχθη εξαιρετικά κερδοφόρα εφόρον μέσα σε ένα μήνα τα ραντάρ ταχύτητας του δρόμου έδειξαν μείωση της μέσης ταχύτητας κατά 24χλμ/ώρα και φυσικά,είναι τρεις φορές πιο οικονομική από τα κανονικά σαμαράκια
Συμπέρασμα
Όπως είδαμε, κάποιες πολύ απλές τακτικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της δημόσιας πολιτικής. Σίγουρα, είναι ένας τρόπος που πρέπει να δοκιμαστεί και στα ελληνικά δεδομένα, ώστε να καρπωθούμε τα ωφέλιμα αποτελέσματα του.
Έχετε υπόψιν σας τακτικές τέτοιου είδους που να έχουν χρησιμοποιηθεί εγχώρια; Ή μήπως πιθανά προβλήματα που θα απαιτούσαν τέτοιου είδους λύσεις; Μη διστάσετε να μοιραστείτε τη γνώμη σας!
Χρήστος Πανούσης
Ερευνητής και συγγραφέας για το nudge Unit Greece
~Explaining Behavioral Economics Simply~
Πηγές
Hansen, P. G., & Jespersen, A. M. (2013). Nudge and the Manipulation of Choice. European Journal of Risk Regulation, 1, 3–28.
Oullier, O., Cialdini, R., Thaler, R. H., & Mullainathan, S. (2010). Improving public health prevention with a nudge. Economic Perspectives, 6(2), 117-36.