Η επίδραση της ιδιοκτησίας στη συμπεριφορά1 min read

Ως άνθρωποι, τείνουμε να μη διαλέγουμε πάντοτε τις λογικότερες των επιλογών και να παρουσιάζουμε απρόβλεπτες συμπεριφορές, ακόμα και σε λογικές συνθήκες. Μία από αυτές τις περιπτώσεις αποτελεί και η επίδραση της ιδιοκτησίας (endowment effect).

Τι είναι η επίδραση της ιδιοκτησίας;

Η επίδραση της ιδιοκτησίας είναι ένα σχετικά απλό φαινόμενο του ανθρώπινου γνωστικού συστήματος. Πρόκειται για την τάση των ατόμων να θεωρούν ένα αντικείμενο ως μεγαλύτερης αξίας όταν το κατέχουν, παρά όταν δεν το κατέχουν.

Παλαιότερες έρευνες του φαινόμενου της ιδιοκτησίας διαπίστωσαν ότι όταν τα άτομα λάμβαναν ή όχι τυχαία ένα αντικείμενο, αυτά που το λάμβαναν έθεταν μεγαλύτερες τιμές για να το πουλήσουν από ότι τα άτομα που δεν είχαν λάβει το αντικείμενο θα έδιναν για να το αγοράσουν (Morewedge, Shu, Gilbert & Wilson, 2009).

Που οφείλεται η επίδραση της ιδιοκτησίας;

Η επίδραση της ιδιοκτησίας έγκειται στο ότι τα  άτομα μπορεί να βρίσκουν δύσκολο να αποχωριστούν τα υπάρχοντα τους είτε λόγω της ανεπτυγμένης οικειότητας που έχουν με το αντικείμενο ή απλά λόγω της αποστροφής απώλειας του αντικειμένου (Knutson, Wimmer, Rick, Hollon, Prelec & Loewenstein, 2008). Η τελευταία εξήγηση συνάδει με τη θεωρία της προοπτικής των Khaneman & Tversky που βραβεύτηκε με βραβείο Νόμπελ και μπορείτε να ενημερωθείτε για αυτήν εδώ.

Απλούστερα, οι άνθρωποι περιμένουν η δυσφορία της απώλειας ενός αντικειμένου να είναι μεγαλύτερη από την απόλαυση απόκτησης του και για αυτό του αποδίδουν μεγαλύτερη αξία στην πώληση, για να αντισταθμίσουν το μέγεθος της απώλειας (Morewedge et al., 2009).

Κριτική για την επίδραση της ιδιοκτησίας

Η επίδραση της ιδιοκτησίας ως γνωστικό φαινόμενο, όπως είναι λογικό, έχει δεχτεί κριτικές για τη μορφή της. Ερευνητές υποστηρίζουν πως υπάρχει μεν, αλλά δεν αποτελεί μέρος της θεωρίας της προοπτικής, αλλά απόρροια του φαινομένου της προσκόλλησης (Plott, Charles & Kathryn Zeiler, 2007).

Οι ερευνητές δίνουν το εξής παράδειγμα. Ένα αντικείμενο δωρίζεται σε κάποιον από έναν φίλο. Η αξία δημιουργείται από την περίσταση επειδή, ως δώρο από κάποιον αγαπημένο, είναι μοναδικό. Αυτή η αξία καθρεπτίζει ξεχωριστά χαρακτηριστικά του αντικειμένου και ενδεχομένως, είναι συνεπείς με κάποια μορφή της θεωρίας της προσκόλλησης, αλλά δε σχετίζονται με την αποστροφή της απώλειας.

Η επίδραση της ιδιοκτησίας – Προεκτάσεις

Ανεξαρτήτως πλαισίου και γενεσιουργού αιτίου, η συγκεκριμένη επίδραση έχει λάβει διάφορες ερευνητικές προεκτάσεις. Μία από αυτές υποστηρίζει ότι δε στηρίζεται στην απόκτηση εμπειριών, καθώς αυτές δε μειώνουν την επίδραση (Harbaugh, Krause & Vesterlund, 2001). Πιο συγκεκριμένα, ενήλικες και παιδιά φάνηκαν να έχουν παρόμοιες αποδόσεις στην επίδραση της ιδιοκτησίας (Harbaugh, Krause & Vesterlund, 2001).

Επιπλέον, η επίδραση της ιδιοκτησίας έχει εκδηλώσεις στον εγκέφαλο. Στην έρευνα τους, οι Knutson, Wimmer, Rick, Hollon, Prelec & Loewenstein (2008) αναφέρουν πως τα υποκείμενα έδειξαν μεγαλύτερη ενεργοποίηση του επικλινή πυρήνα και μεγαλύτερη ενεργοποίηση του εγγύς προμετωπιαίου φλοιού, περιοχές σχετιζόμενες με την ανταμοιβή.

Συμπεράσματα

Η επίδραση της ιδιοκτησίας αποτελεί ένα αρκετά ενδιαφέρον φαινόμενο του ανθρώπινου νου, αλλά δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο που έγκειται η δημιουργία της. Η σύνδεση της με τη θεωρία προοπτικής, αλλά και τη θεωρία της προσκόλλησης δημιουργούν μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά χρήζει περαιτέρω έρευνας.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη συγκεκριμένη επίδραση; Σας έχει τύχει να τη βιώσετε; Θεωρείτε ότι συνδέεται περισσότερο με τη θεωρία της προοπτικής ή με αυτήν της προσκόλλησης; Ή και με τις δύο; Μοιραστείτε ελεύθερα τη γνώμη σας!

Βιβλιογραφία

Harbaugh, W. T., Krause, K., & Vesterlund, L. (2001). Are adults better behaved than children? Age, experience, and the endowment effect. Economics Letters, 70(2), 175-181.

Knutson, B., Wimmer, G. E., Rick, S., Hollon, N. G., Prelec, D., & Loewenstein, G. (2008). Neural antecedents of the endowment effect. Neuron, 58(5), 814-822.

Morewedge, C. K., Shu, L. L., Gilbert, D. T., & Wilson, T. D. (2009). Bad riddance or good rubbish? Ownership and not loss aversion causes the endowment effect. Journal of Experimental Social Psychology, 45(4), 947-951.

Plott, Charles R., and Kathryn Zeiler. “Exchange asymmetries incorrectly interpreted as evidence of endowment effect theory and prospect theory?.” The American Economic Review 97.4 (2007): 1449-1466.